Paten Çeşitleri

Fitness patenler genellikle kısa menzilli (<10km) yapılacak gezintiler için kullanılabilecek bir paten türüdür. Genellikle patene yeni başlayanların tercih edebileceği hem fiyat olarak uygun hem de öğrenme aşamasında size kolaylık sağlayacak bir patendir. Saatlerce paten kaymak, şehir içerisinde gezmek ve paten ile çeşitli hareketler yapmak isteyenler için uygun bir paten değildir. Sahillerde, düz ve engebesiz zeminlerde kullanılması daha uygundur. Bu patenlerin tekerlek çapları markadan markaya değişse de genellikle 70mm ile 80mm arasındadır ve poliüretan malzemeden imal edilir. Küçük tekerlek çapına sahip olması patenin manevra kabiliyetini artırdığı gibi çok hızlı gitmesini de önlemektedir. Kullanıcıya bu sayede daha fazla kontrol imkanı verir ve yeni başlayanlar için avantajlıdır. Ayrıca tekerlekler daha yumuşak bir formdadır. Fitness patenlerde teker sertliği çoğu zaman 74A ile 84A arasındadır. Buradaki "A" değeri teker sertliğini ifade etmektedir. "A" değeri ne kadar yükselirse sertlik de bir o kadar artmaktadır. Bir paten tekerleği ne kadar sert olursa yol tutuşu bir o kadar azalır. Zemindeki engebeyi ayağınıza daha fazla hissettirir ve sert tekerlerin devir sayısı yani hızı yumuşak tekerlere kıyasla daha fazladır. Bu yüzden Fitness patenler özellikle bu spora başlangıç aşamasında kullanıcıya daha konforlu bir deneyim sunar. Patenin "Bot" kısmı tek parçadan oluşmaktadır ve ayrı bir iç bot yani "Liner" bulunmaz. Genellikle dikiş veya yapıştırma tekniği kullanılarak botun plastik parçalara bağlantısı yapılır. Aynı zamanda tekerleklerin takıldığı "Frame" kısmı da bu botla birleşik bir yapıda ve çoğu patende maliyeti düşürmek için plastikten imal edilmektedir. Konfor ve daha fazla hava akışı sağlamak amacıyla patenin bot kısmı yumuşak bir malzemeden üretilmiştir. Bu yüzden dışarıdan gelecek darbelere, sürtünmelere ve düşmeden kaynaklı oluşabilecek hasarlara karşı dayanıksızdır. Bu patenlerde tekerlek, rulman, klips ve cırt gibi bağlantı aparatları haricinde parça değişimi yapılamaz veya sökülebilecek bir parça bağlantı sistemi olmadığından yapmak çok zordur. Çoğunlukla paten parçaları birleştirilirken perçinli vidalama sistemi kullanılmaktadır. Fitness patenleri ayağımıza bağlayan parçalara gelecek olursak ön kısmında normal bir spor ayakkabıda olduğu gibi bağcıklar bulunmaktadır. Ayak bileğimizin aşağı yukarı hareket etmesini önlemek amacıyla fotoğraflardan da görebileceğiniz üzere yine patenin önünde genellikle bir adet cırt bulunmaktadır. Son olarak da patenin üst kısmını bileğimize sabitleyebileceğimiz bir adet cırt veya plastikten yapılmış klips sistemi bulunur. Ayrıca Fitness patenler genellikle sağ ayağın topuğunda freni takılı olarak gelmektedirler. Bazı modellerde bu fren çıkartılıp tekrar takılabilir yapıdadır. Bu sayede eskidiği zaman yedek parçası alınıp yenisiyle değiştirilebilmektedir.

Kısaca açıklamak gerekirse eğer paten sporuna başlamayı düşünüyorsanız ve pateni sevip sevmeyeceğiniz konusunda kafanızda soru işaretleri varsa fiyatının da uygun olmasından kaynaklı başlangıç aşamasında alınabilecek en uygun tercih fitness patenler olacaktır. Fakat yazımızda bahsettiğimiz bazı eksi özellikleri dolayısıyla çok uzun ömürlü bir kullanım sunmayacaktır. Ayrıca belirli bir seviyeye ulaştıktan sonra size yetersiz gelecektir. Şimdi sıradaki paten türümüz olan "Urban" patene bir göz atalım.

Urban patenler adından da anlaşılacağı üzere genellikle şehir içerisinde gezintiye çıkmak, ulaşım sağlamak, çeşitli hareketleri daha kolay sergileyebilmek amacıyla ortaya çıkmış paten türüdür. Bu patenler Fitness patenlere kıyasla daha dayanıklı, teker çapları daha büyük ve neredeyse tüm parçaları değiştirilebilir olduğundan dolayı kullanıcılar tarafından daha fazla tercih edilmektedir. Bu patenler çoğu zaman paten sporunda orta veya ileri seviyeye gelmiş kişiler için öneriliyor olsa da başlangıç aşamasında tercih edilmemesi için hiçbir sebep bulunmamaktadır. Tabi ki bu söylediğimiz teker çapı ufak olan Urban patenler için geçerlidir. Urban patenler 80mm ile 125mm arasında değişen tekerlek çapına sahip olabilirler ve tekerlek sertlikleri genellikle 82A ile 88A arasındadır. 80 ile 90mm aralığında tekerlek çapına sahip olan Urban patenler başlangıç aşamasında da alınabilir. Urban patenler daha dayanıklı materyaller(sert plastik, alüminyum, karbon fiber, çelik vs.) kullanılarak üretildiği, patenin dış botu ile birleşik olmayan ayrı bir iç bota(Liner) sahip olduğu için daha konforlu, daha uzun ömürlü bir kullanım sunmaktadır. Tekerlekleri çok daha kaliteli poliüretan malzemeden imal edilmektedir. Frame dediğimiz tekerleklerin takıldığı parça ise genelde sıkıştırılmış alüminyumdan veya üst segment ürünlerde yine karbon fiber malzemeden yapılır. Ayrıca bu türdeki patenler Fitness patenlere kıyasla çok daha iyi bir bilek desteği sunmakta ve hareket kolaylığı sağlamaktadır. Bilek desteğinin Urban patenlerde daha iyi olmasının asıl sebebi ise paten botunun tamamen sert plastikten veya yine üst segment ürünlerde karbon fiberden imal ediliyor olması. Bu sayede bileklerimiz içbükey veya dışbükey bir pozisyon alamıyor ve ayaklarımızı daha dik bir şekilde tutabiliyoruz. Fitness patenlerde bot kumaştan yapıldığı için ayağımızın hareketlerine göre eğilip bükülebiliyor. Bu da öğrenmeyi ve sürüş konforunu olumsuz yönde etkilemekte. Ayrıca bileği tutan kısımda ise topuk hareketini engellemek için daha iyi bir çözüm olan mikrometrik toka kullanılmaktadır. Bu sebeplerden dolayı direkt olarak Urban paten ile öğrenmeye başlamak ayak sağlığı ve öğrenme açısından çok daha iyi bir sonuç vermektedir. Tek dezavantaj sayabileceğimiz konu ise fiyatlandırma olacaktır. Urban patenler Fitness patenlere göre nispeten daha pahalıdır. Fakat eğer bütçeniz yetiyorsa aradaki fiyat farkına kesinlikle değecektir.

Slalom patenleri isminden de anlayacağımız gibi konilerin arasından çeşitli hareketler yaparak geçmek, slalom yapmak için kullanılan profesyonel bir paten modelidir. Bu patenler dış görünüş olarak Urban patenlerle benzerlik göstermektedir. Slalom patenlerle urban patenlerdeki gibi uzun yolculuklar yapılması ve şehir içerisinde dolaşılması pek uygun değildir. Aslında Urban patenlerle de slalom yapılabilir fakat bu işi kolaylaştırmak ve konforu artırmak için slalom patenler ortaya çıkmıştır. Slalom patenlerin en önemli özelliğine gelecek olursak, tek sıra halinde dizili olan 4 tekerleğinden ortadaki 2 tanesinin ön ve arka tekerleğe kıyasla ortalama 4mm daha aşağıda olmasıdır. Bu sayede patenin manevra kabiliyeti çok fazla artar. Bu da slalom yapmayı kolaylaştırır. Bazı slalom paten modellerinde Urban patenlerdeki gibi düz bir frame kullanılmaktadır. Ancak ön ve arka tekerleği daha ufak çapta, ortadaki 2 tekerleği daha büyük çapta takılmaktadır. Bu sayede yine manevra artışı sağlanır. Buna örnek verecek olursak dizilim şu şekildedir: 76mm - 80mm - 80mm - 76mm. Siz de Urban pateninize bu şekilde bir dizilim yaparak slalomda kullanabilirsiniz fakat bu, kullanıcı için uzun ömürlü bir teknik değildir. Çünkü tekerlekler zamanla aşındıkça hepsi aynı hizaya gelecek ve tekrar slalom yapmayı zorlaştıracaktır. Bundan dolayı paten üreticileri tekerlekleri taktığımız bota bağlanan parçada yani framede değişiklik yaparak orta 2 tekerleğin takıldığı delikleri 4mm kadar daha aşağıda konumlandırdılar. Bu sayede tekerlekler zamanla eriyip aynı hizaya gelse bile ön ve arka tekerleği ortaya takarak tekrar aynı ölçüde yükselme sağlanabilmekte. Bu tarz framelere ise "Rockered Frame" denilmektedir. Ayrıca Hybrid yani hem düz hem de rockered olarak kullanılabilen frameler de piyasada mevcuttur. Bu sayede pateninizi hem Urban hem de Slalom olarak kullanabiliyorsunuz. Eğer isterseniz bu tarz bir frame alıp Urban pateninize takarak siz de pateninizi slalom patenine çevirebilirsiniz. Slalom pateni Urban patenden ayıran diğer bir özellik ise paten kontrolünü arıttırmak ve patenin tepkilerini iyileştirmek için parmak ucu kısmında fazladan bir bağlama sistemi daha olmasıdır. Aynı zamanda üst segment slalom patenlerde esneme yapmadığı için karbon fiber malzeme kullanılmaktadır. Karbon fiber kullanılmasının sebebi ise patenin tepki potansiyelini ve performansını artırmaktır.

Olabildiğince hızlı gidebilmek için tasarlanmış olan hız patenleri ileri seviye kişiler için uygun olan bir paten modelidir. Çoğunlukla yarışlarda ve maratonlarda kullanılmaktadır. Şehir içerisinde ulaşım sağlamak veya hareket sergilemek için pek uygun değildir. Bu patenlerde tekerlek çapı diğer patenlere göre daha büyük olduğu için frame uzunluğu da buna orantılı olarak artmaktadır. Uzun olması da patenin manevra kabiliyetini oldukça düşürmektedir. Üst segment olan hız pateni botları çoğunlukla esneme yapmayan karbon fiber malzemeden tek parça olarak üretilirler. Ayrı bir iç bot(Liner) bulunmaz ve ayağı tamamen kavrayacak, dar bir kalıptadırlar. Hatta sporcuların ayaklarının kalıbı alınarak kişiye özel karbon fiberden el yapımı paten botu üreten markalar bulunmaktadır. Bunun sebebi ise herkesin ayağı birbirinden farklı olduğu için standart kalıpta üretilen bir paten botundan herkesin aynı performansı ve konforu alamıyor olmasıdır. Ayrıca bu paten botları karbon fiberden imal edildiği için "Fırınlama" yani paten botunun ısıyla yumuşatılarak ayağa göre şekillendirme işlemi de yapılabilir. Premium diyebileceğimiz patenlerin Frame'i ise hafiflik avantajından dolayı yine karbon fiber kullanılarak üretilmektedir. Bağlama enstrümanları ise Urban patenlerde görmeye alışık olduğumuz bağcık, mikrometrik toka ve klips şeklindedir. Bazı modellerde bağlamayı ve çözmeyi kolaylaştıran, ayağa bağcıktan daha iyi bir kavrama sağlayan "BOA" sistemi kullanılmaktadır. Bu sistemde kumaş ip yerine çelik ip kullanılmaktadır. Hız patenlerinde çoğunlukla 100mm, 110mm ve 125mm üst kalite poliüretan tekerlekler kullanılır. Tekerlekleri büyük olduğundan dolayı devir sayıları da çok fazladır. Bu da patenin kısa süre içerisinde hızlanmasını sağlar ve çok fazla enerji sarf etmeden ulaşılan hızı uzun süre boyunca korumada avantajlıdır. Bu tekerleklerin sertlikleri ise 84A ile 88A arasında değişmektedir. Bazı markalar hız ve tepki performansını daha da artırmak için çift yumuşaklığa sahip iki katmandan oluşan tekerlekler bile üretmektedir. Örneğin tekerin iç sertliği 84A, dışı ise 86A olabilmektedir. Rulman olarak ise bu paten türüne özel olarak üretilmiş olan hız ve performansa yönelik ürünler kullanılmaktadır. Ayrıca rulman üretiminde çelik haricinde seramik, titanyum gibi daha dayanıklı ve performanslı üretim malzemeleri kullanılabilmektedir.

Bu paten modelini diğer patenlerden ayıran özelliklerini başlıca sıralamamız gerekirse; diğer paten modellerinde bulunan "Cuff" dediğimiz bilek desteği sağlayan parçaya sahip değildir. Bazı modellerde yarım bilek desteği bulunmaktadır fakat profesyonel modellerin hiçbirinde bilek desteği bulunmaz. Bu yüzden başlangıç ve orta seviyedeki kişilerin bu pateni kullanması tavsiye edilmez. Tekerlekleri fitness, urban gibi modellere göre oldukça büyüktür bundan dolayı frame uzunluğu da artar ve manevra kabiliyetini oldukça azalır. İleri seviyede bir deneyiminiz olsa bile bir hız patenine alışma süreci bulunmaktadır. Patenin teker büyüklüğü ve buna bağlı olarak yerden yüksekliği, frame uzunluğu, bilek desteğinin olmaması ve diğer patenlere kıyasla daha az konforlu olması gibi faktörlere bağlı olarak bu süreç uzayabilmektedir. Eğer yarışlara, etkinliklere veya maratonlara katılma gibi bir düşünceniz varsa ve yeterli bilgi ve deneyim birikimine sahipseniz hız patenlerini tercih ederek hemen antrenmanlarınıza başlayabilirsiniz.

Agresif patenler şehir içerisinde veya bu patenlere özel dizayn edilmiş skate parklarda çeşitli hareketler yapabilmek için tasarlanmış patenlerdir. Bu pateni kullanabilecek kadar deneyim kazanmış ileri seviye kişiler için uygun olan bir modeldir. Tüm paten çeşitleri arasında en sağlam ve dayanıklı olanıdır. Adından da anlaşılacağı üzere agresif bir kullanıma sahiptir. Bu paten modelinde bağlama aparatı olarak genellikle bağcık, üst klips ve cırt tercih edilir. Mikrometrik toka çoğunlukla kullanılmaz. Çünkü mikrometrik toka bu patene uygun bir bağlama aparatı değildir. Hareketlerin yapımı esnasında hem çevreye takılabilir hem de kırılma ihtimali çok yüksektir. Bu paten modelinde diğer patenlerde olmayan botun altına takılan "Soulplate" isimli ekstra bir parça bulunmaktadır. Bu parça sayesinde duvar kenarları, korkuluk, boru, trabzan gibi yerlere patenin tutunması sağlanır ve akrobatik hareketler yapılabilmektedir. Bu parça kullanıma bağlı olarak zamanla eskimektedir ve değiştirilebilir. Bu patende bulunan frame ise orta kısmında içbükey bir boşluğa sahiptir. Ortada bulunan bu boşluk sayesinde pateni çeşitli yerlerin üzerinde kaydırma ve akrobatik hareketler yapma imkanına sahip oluruz. Bu frame dayanıklılık sağlaması ve uzun ömürlü olması için kalın bir plastikten imal edilmektedir. Agresif patenlerin tekerlekleri ise diğer patenlere kıyasla oldukça küçüktür ve geniş bir yüzey alanına sahiptir. Genellikle 50mm ile 60mm arasında değişen teker çapı bulunmaktadır. Teker sertliği ise çoğunlukla 88A veya 90A'dır. Tekerlekler ufak olduğu için yüksekten atlamalara, düşmelere çok daha dayanıklıdır ve uzun ömürlü bir kullanım sunarlar. Ayrıca bu patenlerde "Antirocker" denilen bir tekerlek çeşidi daha bulunmaktadır. Bu parça orta 2 tekerleğin yerine takılmaktadır, ön ve arka tekerleğe kıyasla daha küçüktür ve çoğunlukla plastikten imal edilmektedir. Grind gibi hareketleri gerçekleştirirken hem dengemizi korumamızı sağlar hem de harekete girmeyi kolaylaştırır. Fakat bu parça her agresif paten modelinde bulunmayabilir. Fotoğraftaki patende olduğu gibi bu parça yerinde tekerlek de bulunabilir. Siz isterseniz bu tekerlerin yerine antirocker alıp takabilirsiniz. Agresif patenlerin bir çoğu "UFS" yani Universal Frame System denilen bir teknik kullanılarak üretilirler. Bu sayede her markanın bu patenlere özel üretilen soulplate, frame gibi yedek parçaları birbirlerine sorunsuzca takılabilmektedir. Örneğin A markasının agresif paten Frame'i B markasının paten botuna uymaktadır. Bu sayede kullanıcılar tek bir markaya bağlı kalmadan özgürce seçim yapabilirler. Ayrıca farklı markalara ait çeşitli parçaları birleştirerek kendi set-up larını oluşturabilirler. Bu paten modelini kullanırken kask ve koruyucu ekipman kullanımı çok önemlidir. Herhangi bir düşme veya ters giden bir harekette ciddi sakatlıklar yaşanabilmektedir. Bu yüzden bu paten modelini kullanıyorsanız veya kullanmayı planlıyorsanız koruyucu ekipmanlarınızı kesinlikle takmanız gerektiğini hatırlatmak isteriz.

Bu paten modelinin Türkçe çevirisini arazi pateni olarak yapabiliriz. Bu patenler engebeli zeminlerde kullanmak için mükemmel bir tercihtir. Bu paten modeli ileri seviye kişiler için uygundur. Ayrıca bu pateni kullanırken koruyucu ekipmanlar mutlaka kullanılmalıdır. Dağda, bayırda, ormanda, karlı yollarda rahatlıkla kullanılabilmektedir. Bot olarak genellikle Urban paten botları kullanılmaktadır. Fakat tekerlekleri fotoğraflardan da görebileceğiniz üzere Urban patenden çok farklıdır. Urban patenlerde poliüretan tekerlekler kullanılır. Bu paten modelinde ise hava ile şişirebileceğiniz, üzerinde sibop bulunan, bisiklet tekerleklerine benzetebileceğimiz yapıda bir tekerlek bulunur. Bu tekerlekler kauçuktan imal edilir ve çoğunlukla 150mm çapındadır. 15cm olan bu tekerlekler engebeli zeminde gitmemizde bize çok büyük rahatlık sağlamaktadır. Yer tutuşu çok iyidir, hem ıslak hem kuru zeminde rahatlıkla kullanılabilir. Fakat tekerlek büyüklüğünden dolayı frame bir hayli uzun ve paten yerden yüksektir. Bu sebeple manevra kabiliyeti düşüktür. Orman içerisinde veya bir dağ yolunda tekerlekli paten sürmek ister miydiniz? Bu soruya cevabınız evet ise bu arazi paten modelini kesinlikle denemelisiniz.

Hız buz patenleri tekerlekli hız patenlerinde olduğu gibi yüksek hızlara çıkabilmek ve en iyi performansı verecek şekilde tasarlanmışlardır. Sıradan bir buz patenine göre bot ve bıçak kısmı çok farklı bir yapıdadır. Bot kısmı tekerlekli hız patenleriyle çok benzerdir. Yine karbon fiber kullanılarak üretilirler ve bilek destekleri yoktur. Ayrıca bu patenlerde bulunan bıçaklar iki farklı yapıda karşımıza çıkmaktadır ve sıradan buz patenlerine kıyasla çok daha uzundur. "Short Track" olarak isimlendirilen yarışlarda bota sabit ve hareketsiz bir bıçak bulunurken, "Long Track" yarışlarda kullanılan bıçakta yaylı bir mekanizma bulunmaktadır. Kısa yarışlarda amaç olabildiğince hızlı gitmek ve en kısa sürede tamamlamak olduğu için sabit yapıda bir bıçak bulunmaktadır fakat bunun dezavantajları vardır. Özellikle bu dezavantajlar uzun yarışlarda sürücüsünü daha fazla zorlamaktadır. Bıçak uzun bir yapıda olduğundan ve uç kısımları da köşeli bir yapıda olduğundan dolayı push yaparken ve hızlanırken uç kısımları yere temas ederse denge kaybına ve düşmelere sebep olabilmektedir. Bu yüzden bıçağa yaylı bir mekanizma eklenmiştir. Bu mekanizma itiş yaparken ayağınızın parmak ucu yere temas ederken topuk havaya kalksa bile bıçağın yerde düz bir şekilde kalmasını sağlamaktadır. Ayağınızı yerden kaldırdığınız anda yay bıçağı tekrar topuk kısmına eski konumuna geri çekmektedir. Eğer internetten Long Track yarışlarını izlerseniz bu mekanizmanın nasıl çalıştığını net olarak görebilirsiniz. Tabi video hızını 0.25 yapmayı unutmayın. Çünkü bu olay çok hızlı gerçekleşmekte.

Artistik tekerlekli patenler buz patenine alternatif olarak üretilmiş, buz dışındaki düz zeminlerde de kullanabilmek için dizayn edilmişlerdir. Botu standart artistik buz pateni olmasına rağmen alt kısmında özel olarak tasarlanmış bir Frame bulunmaktadır. Bu Frame'e bağlı 3 tekerlek ve patenin uç kısmında 1 adet fren pabucuna benzer yapıda tampon bulunur. Artistik buz pateni bıçaklarının uç kısmında bulunan ve çok önemli bir göreve sahip olan tırtıklı yapının yerini bu patende burun kısmında bulunan tampon almıştır. Bu sayede "Axel, Lutz" gibi zıplama hareketlerinde yere inildiği zaman dengeyi sağlamada çok büyük bir öneme sahiptir. Buzda antrenman imkanı olmadığı zamanlarda bu paten ile rahatlıkla antrenman yapılabilir.